شعرخوانی

دلیران و مردان ایران زمین

• نویسنده: محمود شاهرخی (جذبه)
• قالب: مثنوی
• وزن: فعول فعول فعول فعل (رشتۀ انسانی)

چو هنگامه آزمون تازه شد                     دگرباره ایران پرآوازه شد

قلمرو فکری:

هنگامی که زمان آزمایش و امتحان فرا رسید، (جنگ شد) بار دیگر نام ایران مشهور شد.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

قلمرو ادبی:

تازه و پرآوازه ß   قافیه (شد ß   ردیف)

از این خطّه نغز پدرام پاک                     و زین خاک جان پرور تابناک

از این مرز فرخنده مردخیز                     کـــــنام پلنگان دشمن ستـیز

دگر ره چنان شد هنر آشکار                   کز آن خیره شد دیده روزگار

قلمرو فکری:

از این سرزمین عالی، شاد و پاک، که سرزمین جان پرور و درخشان است،

از این کشور خجستۀ پهلوان پرور، از این جایگاه مردمی که مانند پلنگ با دشمن می جنگند

بار دیگر چنان فضیلت و معرفتی آشکار شد که چشم روزگار از فضیلت این دلاوران متحیر ماند.

قلمرو زبانی:

بیت اول ß   2 جمله (فعل جملات حذف شده است)

بیت دوم ß   2 جمله (فعل جملات حذف شده است)

بیت سوم ß   2 جمله

این سه بیت موقوف المعانی هستند

دشمن ستیز ß   صفت فاعلی کوتاه

قلمرو ادبی:

بیت اول ß   پاک و تابناک ß   قافیه

بیت دوم ß   مردخیز و دشمن ستیز ß   قافیه

بیت سوم ß   آشکار و روزگار ß   قافیه

خاک ß   مجاز از سرزمین

تابناک ß   درخشان

مرز ß   مجاز از کشور

پلنگ ß   استعاره از دلاور

دیدۀ روزگار ß   جانبخشی (استعاره پنهان)

دلیران و مردان ایران زمین                   هژیران جـنگ آور روز کین

خروشان و جوشان به کردار موج                        فراز آمدند از کران فوج فوج

قلمرو فکری:

دلاوران و مردان ایران زمین که هوشیارند و در میدان جنگ، جنگجو هستند

مانند موج، فریاد زنان و پرخشم از هر سو گروه گروه گرد هم آمدند.

قلمرو زبانی:

بیت اول ß   2 جمله

بیت دوم ß   2 جمله

این دو بیت موقوف المعانی هستند

قلمرو ادبی:

بیت اول ß   زمین و کین ß   قافیه

بیت دوم ß   موج و فوج ß   قافیه

روز کین ß   کنایه از روز جنگ و نبرد

حرف «ن» در بیت اول ß   واج آرایی

فوج و موج ß   جناس ناهمسان

حرف «ر» در بیت دوم ß   واج آرایی

حرف «فوج» ß   واژه آرایی

به مردی به میدان نهادند روی              جهان شد از ایشان پر از گـفتگوی

قلمرو فکری:

با مردانگی راهی میدان جنگ شدند و مردم جهان، آن‌ها را بسیار ستایش کردند و معروف شدند.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

قلمرو ادبی:

روی و گفتگوی ß   قافیه

روی نهادن ß   کنایه از رفتن

جهان ß   مجاز از مردم جهان

پر از گفتگو شدن ß   کنایه از ستودن، نامی شدن

حرف «ن» ß   واج آرایی

که اینان ز آب و گل دیگرند                    نگهبان دین حافظ کشورند

قلمرو فکری:

این دلاوران سرشت و ذاتشان با ما تفاوت دارد. ایشان نگهبان دین اسلام و نگهدارنده کشور ایران هستند.

قلمرو زبانی:

بیت ß   3 جمله

قلمرو ادبی:

دیگر و کشور ß   قافیه (ــَـند ß   ردیف)

آب و گل ß   مجاز از سرشت، تلمیح به داستان آفرینش

حرف «ن» ß   واج آرایی

بداندیش را آتـش خرمن اند                  خدنگی گران بر دل دشـمن اند

قلمرو فکری:

ایشان نابودکنندۀ هستی دشمن هستند و مانند تیری بر دل بدخواهانشان می‌نشینند.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

کلمۀ «را» در «بداندیش را» ß   اضافه گسسته؛ «آتش خرمن بداندیش»

قلمرو ادبی:

خرمن و دشمن ß   قافیه (اند ß   ردیف)

بداندیش را ... ß   تشبیه «ایشان مانند آتش، هستی دشمن را نابود می کنند»

خرمن ß   استعاره از هستی دشمنان

خدنگ ß   مجاز از تیر

خدنگی گران ... ß   تشبیه، مانند تیری بر دل دشمن می نشینند

حرف «ن» ß   واج آرایی

ز کس جز خداوندشان بیم نیست                      به فرهنشگان حرف تسیلم نیست

قلمرو فکری:

ایشان جز خداوند از کسی نمی هراسند و هیچ گاه به دشمن تسلیم نمی شوند.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

قلمرو ادبی:

بیم و تسلیم ß   قافیه (نیست ß   ردیف)

به فرهنگشان حرف تسیلم نیست ß   کنایه از این که «هیچ گاه به دشمن تسلیم نم ‌شوند»

حرف «ن» ß   واج آرایی

فلک در شگفتی ز عزم شماست             مَلَک آفرین گوی رزم شماست

قلمرو فکری:

آسمان از همت و اراده شما شگفت زده شده است. فرشته جنگ و جنگ آوری شما را می ستاید.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

قلمرو ادبی:

عزم و رزم ß   قافیه (شماست ß   ردیف)

به فرهنگشان حرف تسیلم نیست ß   کنایه از این که «هیچ گاه به دشمن تسلیم نمی شوند»

فلک در ... ß   جانبخشی

فلک و ملک ß   جناس ناهمسان

عزم و رزم ß   جناس ناهمسان

شما را چو باور به یزدان بُوَد                   هم او مر شما را نگهبان بُوَد

قلمرو فکری:

زمانی که شما به خداوند ایمان داشته باشید، پروردگار خودش نگهبان شما خواهد بود.

قلمرو زبانی:

بیت ß   2 جمله

را ß   نشانۀ دارندگی و مالکیت

قلمرو ادبی:

یزدان و نگهبان ß   قافیه (بُوَد ß   ردیف)

کلمات «شما» و «بود» ß   واژه آرایی

مصوت «ا» ß   واج آرایی